گیاهی است از خانوادهcruciferae ، یکساله و دوساله از تیره شببو به بلندی حدود هشتاد سانتی متر، قسمت پایین گیاه دارای پوششی از کرک و بالای گیاه بدون کرک و در بعضی مواقع تمام گیاه بدون کرک است. برگ های آن دارای بریدگی های عمیق و دو یا سه بار تقسیم شده است.
گلهای آن زردرنگ است. میوه آن دارای خورجین دراز میباشد به طول پانزده تا سی و پنج میلیمتر و عرض یک میلیمتر به حالت راست و در داخل غلاف خورجین دانه ها قرار دارند.
تخم آن ریز و کمی دراز و مایل به قرمز یا قرمز تیره است. این گیاه به حالت خودرو در باغ ها و صحراها می روید.
* محل رویش
این گیاه در اغلب مناطق چین و در هندوستان در قسمت هیمالایای معتدله از کشمیر تا مومائون در ارتفاعات 1600 تا 4000 متر و ارقامی از آن در منطقه پیشاور پاکستان در میروید، در ایران گونه یادشده در کلاک کرج، بین تهران و سمنان، توچال دماوند، لشگرک و در مناطق شمالی ایران در مازندران و سایر مناطق شمالی و برخی مناطق دیگر میروید.
دانه خاکشیر نوع افغانی قرمزتر،تیره تر وتلخ است امّا ایرانی آن کمرنگ تر و تلخ نیست.
* نامهای دیگر
خاکشی ، خاکشور- خاکژی- شقرک- سرون- شلم- شفتره- شیوران- خاکشی- ساشپیر- خبّه- شلمبی-
* ترکیبات شیمیایی
روغن چرب شامل مواد لینولئیک اسید، لینولنیک اسید، اولئیکاسید، اروسیکاسید، پالمیتیکاسید، استئاریک اسید، و اسانس روغنی شامل مواد بنزیل، پروپنیل، ایزوتیو، سیانات آلیل، آلیلدی سولفید، ایزوتیوسیانات، آلیل ایزوتیوسیانات
* خواص درمانی
1- خیسانده خاکشی حرکات روده را افزایش داده و باعث درمان یبوست شده و از نفوذ اسید معده به جداره دستگاه گوارش جلوگیری می نمایند.
2- برای برطرف شدن حساسیت ، ضعف معده ناشی از سوء مزاج سرد، یبوست سوداوی ، التهاب لوزه ها کم کردن ترشحات رحمی یا عفونت رحم، خونریزی بواسیر و درمان بواسیر، خشکی پوست ، اگزما ، ریزش مو و خارش پوست سر ، شوره پوست سر، تقویت نیروی جنسی مردان و زنان ، هر روز قبل از طلوع آفتاب تعداد 3 قاشق غذاخوری خاکشی در یک لیوان آب با سکنجبین شیرین و میل شود یا
برای درمان خارش پوست، روزی 3 بار، هر مرتبه یک فنجان آب شاهتره و عناب خیسانده را با یک قاشق غذاخوری خاکشی مخلوط کنید و بخورید.
3- خوردن آن با شیر درمان لاغری و جلای (رطوبت های لزج و جامد را از سطح عضو دفع می کند) پوست صورت می باشد.
4- ازآن به عنوان خنکی و ملین استفاده می کنند. مقوی معده وبرطرف کننده ترشحات زنانگی است. برای دفع کرم ورفع ورم کلیه استفاده می شود.
5- خاکشی بو داده ؛ رطوبت را از معده و روده جمع میکند و ماده رطوبی مغز را به پائین سوق میدهد
6- چنانچه روزانه 4 مرتبه دود آن به سرو صورت بیمار دمیده شود و هربار با پارچه گرم و خشک بمدت 10 دقیقه سر را ببندید ، ضد تومور مغزی است.
7- برای تاثیر بر روی کولیت روده التهابی ، یک قاشق چایخوری خاکشی در استکان آبجوش ریخته 2-3 استکان در روزقبل از غذا میل کنید.
8- اگر علت ریزش مو از ضعف و کم کاری کبد باشد ، مدت 4-2 ماه هر روز صبح قبل از صبحانه یک قاشق غذاخوری خاکشی را با یک یا نصف استکان سکنجبین مخلوط کرده و بخورید و هر روز عصر یک قاشق سوپخوری روغن زیتون را با یک قاشق آبلیمو ترش مخلوط نموده میل نمایید.
9- استفاده از ترنجبین و خاکشی به جای صبحانه برای بهبودی ورم معده گرم مفید است.
10- برای مداوای کبدهای گرم، مبتلایان به عطش ، گرگرفتگی و صاحبان سوء مزاج گرم ، هر روز صبح 2 عدد لیوان عرق کاسنی را داغ کنید تا به حد جوش برسد، بلافاصله روی آن تعداد 3 قاشق غذاخوری خاکشی تمیز ریخته و با کمی عسل آنرا شیرین و میل کنید .
* طرز تهیه خیسانده خاکشیر:
یک قاشق غذاخوری خاکشیر را کاملاً شسته شده را بمدت 15 دقیقه در یک لیوان آب ریخته و هر چند یکبار آنرا هم بزنید ، سپس آنرا بطور کامل میل کنید.
* منضج صبحگاهی ضد خشکی
3 قاشق غذاخوری خاکشی ریگ شور شده داغ را در 5/ 1 لیوان شربت آبلیموی تازه ریخته ، صبح ناشتا بنوشید و تا 2 ساعت بعد چیزی نخورید.
*منضج صبحگاهی ضد خشکی
از طرف دیگر یک روز در میان 5/ 1 لیوان شیر گاو یا گوسفند غیر پاستوریزه داغ را روی 3 قاشق غذاخوری خاکشی تمیز شده بریزید و میل کنید و تا 2 ساعت بعد چیزی میل نکنید.
* منضج صبحگاهی ضد دم
خاکشی ، (گرم1-تر2)، بارهنگ (سرد2-خشک2) و عدس (سرد2-خشک 1)به مقدار مساوی باهم بو داده و با هم وزن شان شکر پودر کنید. هر روز صبح ناشتا یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب جوش ریخته و تناول کنید.
* پرهیزات و مضرات
-در بعضی مزاج ها سر درد و اشتهای کاذب ایجاد می کند.
-مصرف خاکشی بدون مصلح برای کسانیکه ناراحتی کلیه ، کبد و طحال دارند مضر می باشد.
- خوردن خاکشیر در بارداری باید با احتیاط صورت پذیرفته و بدون مصلح آنرا مصرف ننمود.
* منابع
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی ج 2 ، اسرار گیاهان دارویی ، مجموعه پیک شفا ج9
دیدگاه خود را بنویسید