مطالب مختلفی در باره حجامت از دیرباز تا کنون موجود است. و برای حدود 100 سال حجامت از درمان مردم بطور رسمی کنار گذاشته شد.ولی از بیست سال گذشته حجامت دوباره پا به عرصه درمان بیماریها گذاشته است.لذا لازم دانستم سوالات رایج حجامت را برای آشنایی بازدید کنندگان محترم ارائه کنم.

حجامت يعني چه ؟

حجامت اصطلاحا به روشي ازخونگيري اطلاق مي شود.
كه جهت درمان بعضي ازبيماريها بكار مي رود وداراي سابقه تاريخي هفت هزارساله مي باشد.

به عنوان يك سنت الهي درروايات وسيره پيامبران وائمه اطهار(ع) مطرح گرديده است.
وجزءاحكام امضائي اسلام است ودرطب سنتي به عنوان ركن درمان به حساب مي آيد.
به زبان علمي ازحجامت به (scarification؛wetcuppinq؛bloodiettinq؛drycuppinq )تعبير مي شود.
كه البته باتوجه به مفاهيمي كه ازديدگاه اسلام به دست مي آيد واژه هاي نامبرده كامل نيستند.

آیا با وجود شتاب علم در دنیای امروزی، می توانیم از “حجامت” به عنوان یک روش درمانی استفاده کنیم؟

هر روش درمانی که سابقه ی بیشتری داشته باشد، از نظر علمی معتبرتر به حساب می آید.

زیرا تجربیات درمانی مثبت یا منفی به معنای حیات انسان ها یا اتلاف جان انسان هاست.

وقتی گفته می شود یک روش درمانی هزار ساله یا هفت هزار ساله، یعنی میلیاردها انسان در طول سال های متمادی، این روش درمانی را تجربه کرده اند.

و از آن بهره گرفته اند، بنابراین ما حق نداریم تجربیاتی را که به قیمت جان انسان ها تمام شده است، به راحتی زیر پا یا کنار بگذاریم.

این که برخی می گویند روش درمانی قدیمی به جرم قدیمی بودن منسوخ است.

از نظر علمی استدلال غیرعقلایی و غیرعلمی است.

زیرا اگر بخواهیم هر روشی را جایگزین کنیم، باید دوباره جان انسان ها را ملاک تجربه قرار دهیم تا بعد از سال ها بفهمیم این روش درمانی مفید هست یا خیر؟

در بین روش های طب سنتی، چه روشی می تواند برای درمان همواره مورد استفاده قرار گیرد؟

در بین مجموعه ی روش های طبی که شامل استفاده از گیاهان دارویی، داروهای معدنی و حیوانی و رفتارهای درمانی است.

تنها رفتار استراتژیک، فراگیر و عمیق مورد استفاده در تمامی طول عمر از طفولیت تا کهنسالی، “حجامت” است.
که به منظور درمان یا پیشگیری انجام می شود.

انسان برای پیشگیری از ابتلا به بیماری ها می تواند با سالی حداقل یک یا دو مرتبه حجامت کردن، بسیار کمتر در معرض بیماری قرار گیرد.

و برای درمان به تناسب نوع بیماری، مزاج و طبع خود می تواند از یک نوع حجامت خاص به صورت حجامت گرم و خشک (بادکش) یا حجامت تر(خون گیری) استفاده کند.

بنابراین اولاً همه ی حجامت ها خون گیری نیست.

ثانیاً میزان دفع خون نقش اساسی در درمان ندارد.

به طوری که حتی با گرفتن تنها 3 سی سی خون می توانیم به درمان برسیم و بالاترین حجم خون در حجامت 30 تا 50 سی سی است .

پس نگرانی در مورد کاهش حجم خون بی مورد است.

ضمن این که درمان به وسیله ی حجامت برای بیماری های مختلف فرق دارد.

آیا خون ورید(اهدا شده) با خون حجامت تفاوتی دارد؟

در طرحی پژوهشی که در بیمارستان لقمان حکیم تهران انجام شد، فاکتورهای بیوشیمی موجود در خون وریدی(خون اهدا شده) را با خون حجامت، هم زمان مقایسه کردیم.
طوری که فقط میزان کلسترول خون  حجامت، 5/2 برابر بیشتر از خون ورید بود.

بنابراین برای کاهش میزان کلسترول خون، انجام حجامت بسیار مفید است.

هم زمان سم موجود در خون حجامت را با سم خون وریدی مقایسه کردیم .
که دریافتیم سم موجود در خون حجامت 23 برابر سم خون وریدی بود .

که با توجه به فراوانی مسمومیت های غذایی،  شیمیایی، آلرژیک  و تنفسی که بر اثر پراکندگی سرب و آلاینده های دیگر در محیط های صنعتی و عمومی و شهرهای بزرگ وجود دارد حجامت برای مقابله با این تهدیدات کافی است.

جالب است بدانید که پیامبراکرم(ص)، حضرت علی(ع) و امام صادق(ع) این موضوع را متذکر شده اند.
که “سم از هر کجا وارد بدن شود، از محل حجامت خارج می شود” یا “از موضع حجامت، چیزی جز سم دفع نمی شود”.

 آیا حجامت می تواند برای مجروحان و مصدومان شیمیایی، مفید باشد؟

ما کشوری هستیم که به اشکال مختلف در معرض تهاجم دشمن قرار داریم .
و جنگ های قرن بیستم به بعد جنگ های میکروبی و شیمیایی است .

که روش جدید پزشکی در مقابله با این جنگ ها هیچ راه جلوگیری ندارد.

در زمان جنگ تحمیلی، بسیاری از جانبازان شیمیایی که حتی به آلمان اعزام شدند در همان جا شهید شدند.
و الآن هم هر روز شاهد شهادت جانبازان شیمیایی هستیم.در حالی که ما تجربه کردیم کسانی که موقع شیمیایی شدن حجامت کردند به طور کلی ریه آنها پاک شد و متخصصان ریه مشاور مؤسسه ی تحقیقات حجامت ایران می گویند: تنها کسانی از مرحله ی درمان ما خارج می شوند که حجامت کرده باشند.

بنابراین اگر خدای نکرده بمبی شیمیایی و میکروبی در شهری یک میلیونی منفجر کنند چه کاری می توانیم کنیم؟

ما می گوییم در این لحظه هر کسی می تواند دیگری را بلافاصله حجامت کند .
که به گفته رسول خدا(ص) “سم از محل حجامت خارج می شود”. و ما این را در تحقیقات و پژوهش های خود ثابت کرده ایم.

روش انجام حجامت چگونه است ؟

پس ازمعاينه واخذ شرح حال ازبيمارموضعي كه براي حجامت تعيين شده است ضدعفوني میکنیم.

سپس باليوان حجامت كه بصورت يكبارمصرف ساخته شده به مدت چنددقيقه بادكش مي شود.
بعدازايجادانبساط چندخراش سطحي ايجادمي گردد.
آنگاه به تناسب وضعيت جسمي ؛باليني وعروقي بيماردرسه الي پنج مرحله ازوي خون گرفته مي شود.

اين عمليات مجموعادرمدت حدود20دقيقه انجام مي شود .
كه خون گرفنه شده حداكثر به 50تا70سي سي بالغ مي گردد.
درحجامت خشك مرحله خونگيري انجام نمي شود.

حجامت تاچه حدجنبه علمي دارد؟

تلاش علمي براي توجيه حجامت درجهان شروع شده است.

تاليفاتي نيزدراين زمينه منتشر گرديده است.
“حجامت يك روش درماني آزموده “حاصل پژوهشي است كه آقاي دكتريوهان آبله دركشورآلمان انجام داده است .

برخي ازمتخصصين آمريكايي نيزتحقيقاتي دراين موضوع منتشر ساخته اند.

ويكي ازكلينيك هاي مجهز پژوهشي پيرامون حجامت درآمريكا تاسيس گرديده ودرحال بررسي علمي روي حجامت مي باشد.
دربرخي ازكشورهاي آسيايي نيز در حال تحقیق اثردرماني حجامت مي باشدوگزارش آن منتشر گرديده است.

دردانشگاه شهيد بهشتي ايان هم درسالهاي 71-72چندطرح پژوهشي پيرامون حجامت اجراگرديده است ازآن جمله ((مقايسه خون وريدوخون حجامت ازنظر فاكتورهاي بيوشيميايي ))؛((مقايسه مواضع حجامت بامسيرمريديان هاي طب سوزني ))؛((بررسي تاثير حجامت بربيماريهاي عصبي سردردهاي ميگرني))؛به صورت پايان نامه دكتري مي باشد.
((بررسي اثر حجامت برسروتونين خون ))نيزپژوهشي ديگراست كه دردانشگاه تهران درشرف انجام است .

دانشجويان سال آخرپزشكي ورشته هاي مرتبط؛موضوعات متعددي رادراين زمينه به صورت پايان نامه تدوين كرده اند.پزشكان ومحققان عضوشده ودرمان بيماري هاي گوناگون راباروش حجامت موردتحقيق قرارداده اندودراين زمينه اطلاعات ارزشمندي رابه دست آورده اند.

حجامت تاچه حدارزش درماني دارد؟

درمنابع طب اسلام وطب سنتي حجامت به عنوان يكي ازاركان مهم درمان ذكرگرديده است .وبيماري هاي گوناگون رادرمان مي كندوبه صورت اختصاصي درمنابع طب اسلامي به شكل پيشگيرانه درمان همه بيماريها شمرده شده است ودرموردبيماريهاي خاص درمان تمامي بيماريهاي ناشي ازغلبه خون گفته شده است .بوعلي سينااعتقادداردصفراوسودانيزازطريق حجامت قابل دفع است .

آياهمه پزشكان حجامت رابه بيماران توصيه مي كنند ؟

خير-اطلاعات پيرامون حجامت درجامعه پزشكي محدوداست .

فقط دربعضي ازدانشگاههاي آمريكا؛انگليس ؛آلمان ؛وچين اين موضوع به شكل كلاسيك تدريس مي شود.

طبيعي است كه وقتي پزشكان ماازويژگي هاي درماني آن بي اطلاع هستند همه اقدام به اين عمل نمي كنند.
ازسوي ديگراطلاعاتي كه مطرح گرديده است بسيارجديداست.
وبيش ازپنج هزارسال ازعمران مي گذرد.

پزشكاني كه درايران بااين موضوع آشناهستندبه هزارنفرنمي رسند.

حجامت دردرمان چه بيماريهاي بكارمي رود؟

حجامت درموردبيمارهاي:
چربي خون بالا ديابت غيروابسته به انسولين.
دردهاي عضلاني ؛سردردهاي عصبي ؛وميگرني.

؛بيماريهاي پوستي شامل آكنه .
؛پسوريازيس ؛آلرژي هاي دارويي ؛غذايي ؛فصلي .
؛اعتيادبه مواد مخدر؛بيماريهاي انسدادي عروق كرونر و عوارض بعدازيائسگي .
دردهاي قاعدگي درزنان ودوشيزگان (ديسمونوره)وبرخي بيماريهاي عفوني و هورموني وغددكاربردارد.

آيااستفاده ازفوايدحجامت تنهابراي درمان بيماريهاست ؟

بيشترين كاربردانواع حجامت دربعدازبيماريهاست وبامكانيسم مختلفي ازجمله تنظيم سيستم ايمني موجب پيشگيري ازبيماريها مي گرددوبدين ترتيب مي توان نتيجه گرفت كه كاربردحجامت فقط براي درمان بيماريهانيست .

حجامت نسبت به سايرروشهاي درماني متداول چه مزيتهايي دارد؟

بطوركلي حجامت يك روش درماني بدون عوارض جانبي است.
واگربه صورت تخصصي ازآن استفاده شود برتري هاي فراوني نسبت به روشهاي درماني جاري مانند مصرف داروهاي شيميايي وجراحي دارد.

مزيتهاي درمان باحجامت مي توان بطورخلاصه بدين شرح بيان كرد:

1-حجامت يك روش درماني بدون عوارض جانبي است .

2-حجامت براي تمامي سنين (به جزچهارماه اول زندگي )كاربرددارد.

3-حجامت باحداقل توان فني وتجهيزات اجرايي مي تواند بيماريهاي سخت ومزمن رادرمان كند.

4-حجامت هيچگونه وابستگي فني ؛علمي وابزاري به خارج ازكشور ندارد.

5-حجامت يك رفتاردرماني سرپايي است ونيازي به تجهيزات بيمارستاني ندارد.

6-درحجامت فاكتورهاي مداخله گر وجود ندارد و يك رفتار كامل موجب درمان مي شود.

درموردچه افرادي نبايدحجامت كرد؟

حجامت پيشگيرانه خطرافرين نيست .
وبه منظورپيشگيري ازبيماريها مي توان هرسال حداقل درفصل بهار و پاییز حجامت كرد.

وحداقل فاصله زماني براي حجامت ازيك ماه شروع مي شود.
البته در شرایط و درمان بیماریها فاصله حجامتها با تناسب با شرایط بیمار متفاوت است.
و در شرایط عادی تاسن روزفاصله يعني چهل ساله چهل روزيك بار؛پنجاه ساله وپنجاه روزيكبار.

ولي حجامت درماني اگرتوسط افرادغير مطلع انجام شودممكن است اشكالاتي راپديد آورد.

درموردافرادزيرنبايدحجامت كرد:

1-افرادي كه باتعريف طب سنتي دچارغلبه شديدبلغم هستند.

2-كودكان ازبدوتولدتاچهارماهگي.

3-زنان باردارتا ماه چهارم بارداري.

4-زنان درمدت ايام عادت ماهيانه.

5-افرادداراي كمبودپلاكت خون.

6-افرادي كه دچارفشارخون مقطعي بالاهستند.دراين افرادابتدابايد بااستفاده ازحجامت گرم وخشك به طريق مخصوص فشارخون راكاهش داد.
وسپس اقدام به حجامت كرد.

انجام چند مرحله حجامت درسال بي خطراست ؟

براي طبايع بلغي وصفراوي انجام 1الي 3مرحله درسال مفيدوبي خطراست.
وبيشترازآن نبايدتجويزگردد.
براي طبايع سوداوي به همراه يك سلسله تمهيدات درماني ديگر تعداد را مي توان افزايش داد .
سقف حجامت موردنيازطبايع دموي ؛سن روزفاصله است .
يعني فردسي ساله سي روزيكبار؛چهل ساله چهل روزيكبار؛والبته كمترازسي روزيكبارنبايدتجويزگردد.

بيماران جهت انجام حجامت بايدبه چه اشخاص و مراكزي مراجعه كنند؟

پزشكاني كه دوره آموزش اجراوروش تجويزراگذرانده باشند صلاحيت انجامت رادارند.
پيراپزشكان نيزدرصورت گذراندن دوره آموزشي مي توانندحجامت نمايند.

ولي تجويزحجامت بايدبانظر پزشك آشنا بااين روش درماني صورت گيرد.

لازم به تذكراست كه بخشنامه هاي اخيروزارت بهداشت ؛حجامت رايك رفتاردرماني نيازمند به پژوهش علمي توصيف كرده است .

واين امررادرغالب طرح هاي پژوهشي زير نظرمراكزتحقيقاتي ودانشگاههاي ميسر مي داند.
بيماران براي انجام حجامت مي توانند به پزشكاني كه دوره آموزشي خودراطي كرده اندمراجعه نمايند.

حجامت درجامعه علمي ماتاچه حدپذيرفته شده است ؟

به طوركلي جامعه علمي يك بازنگري اساسي به رفتارهاي درماني اسلامي وسنتي دارد.
واين حركت بسيارپرشتاپ پيش مي رود.
ودرزمينه حجامت نيز جامعه علمي جهاني درمراكزعلمي دردانشگاههاي آمريكا اروپاوچين به اين امرتوجه كرده است.

وكارشناسان امرنيزاطلاعات خودرادرمعرض نشر عمومي قرارداده اند.
وسايل سمعي بصري نيزبه اطلاع رساني پرداخته اند.
لكن درجامعه علمي ايران اين موضوع به شكل يك باورعلمي متولد نشده است.
وبيشتر كارشناسان منتظر هستند تاگزارشات كشورهاي خارجي منتشر گردد.

وزماني كه گزارشي ازآن سوي مرزمي بينيد به اين موضوع روي مي آورند .

آگاهي  جامعه سنتي نسبت به اين روش تا چه حداست ؟

افراد بالاي چهل سال معمولا بااين روش آشنايي دارند.

وبرخي نيز ازكارآايي آن اطلاعات سطحي وبسيار كم دارند.

ولي مي توان ايده هاي درماني مناسبي راازآن ميان استنباط كرد.

وبه عرصه توجيه عملي برد در حال حاضر مجموعه اطلاعاتي دراين زمينه جمع آوري شده ودرشرف انتشار است

شيوه سنتي حجامت درايران چه قدمتي دارد؟

قدمت حجامت درايران به قبل ازاسلام مي رسد.
بهرام گورکاني ازپادشاهان ساساني چون درمان بيماري خودرا منحصر به حجامت يافت دستوردادتااين روش درايران رايج گردد .
براساس استنادات تاريخي اين روش درماني دردانشگاه جندي شاپورتدريس مي شده است.
وردپاي فرهنگي آن درادبيات كشورمشاهده مي گردد.
سالانه درفصل بهار مردم ؛كودكان وميان سالان خودراحجامت مي كردند.
واصطلاحا اين مراسم را عيد خون مي ناميده اند.
ومعتقد بودند بادفع فضولات وسموم ازبدن موجبات سلامتي فرد را فراهم مي نمايد.
ابزار حجامت سنتي درموزه ها ودر مراكز آثار باستاني تازمان هزارسال قبل به چشم مي خورد.

جايگاه حجامت درطب سنتي ماكجاست ؟

تمامي بزرگان طب سنتي ايران از حجامت به عنوان يكي از اركان مهم درماني ذكر كرده اند.

محمدذكرياي راضي در كتاب الحاوي شيخ الروئس  ابوعلي سينا دركتاب قانون در طب سيد اسماعيل جرجاني دركتاب ذخيره خوارزمشاهي عقيلي خراساني دركتاب خلاصه الحكمه في مجمع الجوامع به شيوه گسترده اي پيرامون حجامت وكاربردآن دردرمان صحبت كرده اند.
واز حجامت براي درمان بيماريهاي فراگير ومهمي بهره مي گرفته اند .

رسول اكرم (ص)وائمه اطهار(ع)خود حجامت مي كرده اند وروش انجام آن را بيان فرموده اند.
و ويژگيهاي درماني آن رابرشمرده اند.

درحديث شب معراج كه رسول اكرم (ص)مي فرمايند:
((وقتي كه به آسمان هفتم صعود كردم برهيچ ملكي ازملائك گذرنكردم مگراينكه گفتند يامحمدحجامت كن وامتت رابه حجامت كردن امرفرما)).